Asgari ücrete yapılan %30’luk zam, yapıldığı andan itibaren büyük bir tartışma konusu ve bu konuyla ilgili tartışmalar yıl boyunca da devam edecek gibi görünüyor. Tartışmanın bir tarafı %21’lik enflasyon hedefinin tutturulması için bu zammın zorunlu olduğunu ifade ederken, bir başka kamp ise ücretli çalışanların yaşayacağı sıkıntılara dikkat çekiyor.&nbsp;USD bazında bakıldığında 22 bin 104 TL’lik asgari ücret 623 USD düzeyine tekabül ediyor ve bu, bugüne kadar USD bazında en yüksek asgari ücret düzeyi. Ancak gerek yıl içinde reel efektif kurda yaşanan artış, gerekse de zam oranının yıllık TÜFE artışının altında kalıyor olması USD bazındaki zirvenin çalışanların alım gücü açısından büyük bir anlam taşımıyor olabileceğini gösteriyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gıda fiyatları %40’tan fazla artarken, zam oranı %30’da kaldı</h2>Her yıl yaptığımız gibi bu yıl da asgari ücretle alınabilecek temel gıda miktarını hesaplamak için bir ‘asgari geçim sepeti’ oluşturduk. Sepetin içinde ekmek, süt, yumurta, yağ, makarna ve çay gibi temel besin ögeleri yer alıyor.&nbsp;Zincir market fiyatlarından hareketle yaptığımız bir asgari geçim sepeti hesabına göre, içinde ekmek, süt, sıvı yağ, makarna gibi (et olmadan) temel gıdaların bulunduğu bir sepetin fiyatı 2024 yılbaşında 321,60 TL’yken, 2025 yılbaşında %48,9 artışla 478,80 TL’ye çıkmış durumda. Asgari ücrete göre oranladığımızda ise 2024 yılında 17 bin 2 TL’lik asgari ücretle 52 adet asgari geçim sepeti alınabilirken, bu miktar 2025 yılında 46’ya düşmüş durumda. Bu da kaba bir hesapla %12,7’lik bir düşüşe işaret ediyor.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">TÜİK tarafından hesaplanan ve kapsamı oldukça geniş tutulan gıda sepeti fiyatının ise yıllık bazda %43,3 ile bu seviyeye yakın artmış olduğunu da hatırlatalım.&nbsp;</li></ul>Hesabın içine et ürünleri dahil edildiğinde fiyat artışları bir miktar daha azalmış görünse de genel durum değişmiyor. İçinde et ürünleri de olan bir ‘asgari geçim sepetinin’ fiyatı, 2025 yılbaşı itibarıyla bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla %42,3 artış göstererek bin 527 TL’ye yükselirken, bir asgari ücretlinin bir aylık maaşıyla satın alabildiği sepet sayısı ise %8,7 azalışla 14’e iniyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dışarıda aktivite yapmanın maliyeti neredeyse katlandı</h2>2025 yılı için belirlenen asgari ücretle birlikte asgari ücretli çalışanların yalnızca gıda alım gücü değil, aktivite imkanı da daraldı. Amacımız yalnızca bir asgari ücretle neler yapılabildiğini göstermek olduğu için yine basit bir hesapla bir aylık asgari ücretle dışarıda yapılabilecek aktivitelerin sayısını hesapladık. Fiyatları çoğu şubelerinde hemen hemen sabit olduğu için hesaplamamızda zincir mağaza fiyatlarını temel aldık.Örneğin ülkemizde çok bilindik bir kahve zincirinde bir büyük boy taze filtre kahve fiyatı 2024 yılbaşında 67 TL’yken, 2025 yılbaşında bu ürünün fiyatı %71,6 artışla 115 TL’ye çıkmış durumda. Yılbaşında asgari ücrete yapılan zam oranı %30’du. Dolayısıyla bir asgari ücretlinin, bir aylık maaşıyla satın alabildiği büyük boy filtre kahve sayısı da 253’ten 192’ye inmiş oldu.Yine hepimizin bildiği bir zincir restoranda satılan klasik bir hamburger menüsünün fiyatı 2024 yılbaşında 170 TL’yken, 2025 yılına gelindiğinde bu fiyat %82,4 artışla 310 TL’ye çıkmış vaziyette. Bir asgari ücretlinin bir aylık maaşıyla bu menüden satın alabileceği miktar ise maalesef 100’den 71 seviyesine inmiş durumda.&nbsp;Dışarıda yapılan bir kahvaltıya da değinelim. Günümüzde dışarıda bir kahvaltı yapabilmenin en uygun yollarından bir tanesi de belediyelerin maliyete yakın fiyat politikası belirlediği sosyal tesisler. 2024 yılbaşına gelindiğinde bir belediye tesisinde kahvaltı tabağı, menemen ve çayla birlikte yapılan kahvaltı 146 TL’ye mâl olurken, 2025 yılbaşına gelindiğinde bu fiyat %39,0 artışla 203 TL’ye karşılık geliyor. Bu artış, manşet enflasyon oranı olan %44,4’ün altında olmasına rağmen yine de bir asgari ücretlinin bu şartlarda yapabildiği kahvaltı adedi 116’dan 108’e inmiş durumda.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şehir içi ulaştırma zorlaşırken şehir dışı ulaşım sabit kaldı</h2>Gelelim işin ulaşım tarafına. Gündelik hayatımızda en büyük masraflarımızdan bir tanesi ulaşım ve bu masraflar da elbette asgari ücretliyi zorluyor. TÜİK tarafından yapılan tüketici fiyat endeksi hesaplamasına göre 2024 yılında ulaştırma grubu %25,9 ile en az fiyat artışı gösteren grup oldu. Bu oran, asgari ücrete yapılan %30’luk zam oranının da altında yer alıyor. Peki bu durum asgari ücretlinin cebine de yansıdı mı?Ülkemizin en büyük şehri olan İstanbul’da bir tam otobüs bileti fiyatı 2024 yılbaşında 17,70 TL’ydi. Şimdi bu fiyat %52,5’lik bir artışla 27 TL’ye yükseldi. Buna göre bir asgari ücretli bir aylık maaşıyla 480 defa İstanbul’da gidiş-geliş yolculuğu yapabilirken, bugün bu sayı 409’a düşmüş durumda.Şehirlerarası yolculuğu da işin içine katalım. 2024 yılbaşında İstanbul’dan Akdeniz bölgesine yapılacak bir seyahat için ödenen gidiş-dönüş otobüs bileti fiyatı bin 260 TL’ydi. Bugün bu fiyat, %34,9’luk bir artışla 1700 TL’ye çıkmış durumda. Bu noktada bir asgari ücretlinin bir aylık maaşıyla yapabildiği (Akdeniz bölgesine) gidiş dönüş yolculuğu sayısının ise 13’te sabit kaldığı görülüyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Asgari ücret dolar bazında artarken alım gücü geriye doğru gitti</h2>Bütün bu hesaplamaların ardından bir de toplam hesaplama yapmak gerekir. Elimizdeki gıda, aktivite, ulaşım vs gibi tüm grupları dahil ederek yaptığımız kaba bir sepet hesabına göre, asgari ücret bir önceki yıla kıyasla dolar bazında %8,5 artmış olmasına rağmen bir asgari ücretlinin bir aylık maaşıyla satın alabildiği ürün ve hizmet miktarı %15,8 azalmış durumda.&nbsp;Bunun henüz yılbaşı fiyatlarıyla yapılmış bir hesaplama olduğunu ve TCMB tahminine göre yıl sonunda %21’lik bir enflasyonla karşılaşmayı beklediğimizi de hatırlatmakta fayda var.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Asgari ücret muhtemelen Şubat’ta açlık sınırının altında kalacak”</h2>Konuyla ilgili Aposto’ya konuşan Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Arzova, asgari ücret zammında esas olanın enflasyon kaybının telafi edilmesi olduğunu söyleyerek,&nbsp;“Gerçekleşen enflasyona göre değil de hedef enflasyona göre belirlediğinizde ücretlerdeki kaybı telafi etmiyorsunuz. Bir dönemin yaşanan enflasyonunu hiç yokmuş ya da hiç olmamış gibi kabul edip ne kadar olacağı belirsiz bir enflasyona göre belirlemiş oluyorsunuz”&nbsp;ifadelerini kullandı.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">“Yaşanan enflasyonun da sorumlusu ücretliler olarak algılanmış. Ücretli kesim dışındaki kesimlerden böyle bir fedakârlık beklenmediği gibi devlet kendi alacaklarında yaşanan enflasyonu esas alıyor. Kamu harcamalarına aynen devam ediyor. Herhangi bir kısıtlamaya gitmeyi de aklından bile geçirmiyor. Bu şekliyle tüm yük ücretli kesime bırakılmış oluyor. Bir nevi ölüme terk etmek gibi.”</blockquote>Belirlenen asgari ücretin muhtemelen Şubat ayında açlık sınırının altında kalacağını düşündüğünü söyleyen Arzova, konuyla ilgili şu ifadeleri kullandı:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">“Sonrasında bir telafi olmayacağı da çok açık. Enflasyonun düşmesi fiyatların düşmesi demek değil. Fiyatlar genel seviyesinde artış demek. Enflasyonun düşmesi fiyat artış hızının yavaşlaması ancak yine de fiyatların artması anlamına geliyor. Bu durumda ücretler yıl boyu aynı kalırsa ücretlerde erime devam edecek. Hedef enflasyonun üzerinde gelen her oran erimenin de resmi büyüklüğünü gösterir bize. Türkiye’de resmi enflasyon ile gerçek enflasyon arasındaki fark büyük olduğu için erime çok daha büyük olacaktır.”&nbsp;</blockquote><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Yapılan zammın Mart ayının ortalarına doğru eriyeceğini düşünüyorum”</h2>Konuyla ilgili görüşlerini Aposto’yla paylaşan Uludağ Üniversitesi Öğretim Üyesi ve ALB Yatırım Başekonomisti Doç. Dr. Filiz Eryılmaz&nbsp;ise gerçekleşen enflasyona göre bir asgari ücret belirlenmesini çok adaletli bulmadığını belirterek, “Eğer toplumun tüm paydaşları enflasyonla mücadele için elini eşit şekilde taşın altına koysaydı belki bu uygulamayı adaletli bulabilirdim. Örneğin, özel sektörde önemli bir kesim şu an geçmiş enflasyonun dahi üzerinde fiyat artışları yapıyor. Özel sektör fiyatlamasını beklenen enflasyona göre yapmıyorken, dar gelirliden bir fedakarlık beklememiz doğru mu?” ifadelerini kullandı.&nbsp;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">“Türkiye’de ampirik çalışmalara baktığımızda ilk olarak enflasyondan asgari ücrete ve asgari ücretten enflasyona doğru bir nedensellik etkisinin olduğunu görüyoruz. Bu etki yine dönemlere göre farklılaşıyor. Bu yıl da asgari ücretten enflasyona geçiş etkisinin 2022 ve 2023 yıllarına kıyasla daha yavaş olmasını bekliyoruz. Fakat ücretlerin kısıtlı düzeyde de olsa enflasyon üzerinde etkisi var diye enflasyonla mücadeleyi sadece dar gelirlinin ücreti üzerinden götürmenin adil olduğunu düşünmüyorum.”</blockquote>Bu yılki asgari ücretin beklenen enflasyona göre belirlenmesi tarafında ekonomi yönetiminin ağırlık koyduğunu ancak kamu kesiminden benzer bir fedakarlık görülemediğini söyleyen Eryılmaz, şöyle konuştu:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">“Bu yılki asgari ücret, ekonomi yönetiminin enflasyonla mücadele adına ağırlığını koyduğu bir asgari ücret oldu. Böyle bir asgari ücret belirlendiği zaman, devletten de yönetilen-yönlendirilen fiyatlar tarafında önlem alarak yeniden değerleme oranını benzer seviyelerde artırmasını beklersiniz. Ancak bunun böyle olmadığını görüyoruz. Kamu kesiminin tasarrufuyla enflasyonla mücadeleye ne kadar destek olduğu kısmı bu işin diğer boyutu. Bu konuda da kamuoyunu tatmin eden bir süreç yok.”</blockquote>Asgari ücrette hızlı bir erime beklendiğine de dikkat çeken Eryılmaz, “1-2 aya kadar asgari ücretin açlık sınırının altında kalacağını düşünüyorum. Aralık’ta açıklanan açlık sınırı zaten 21 bin 83 TL” açıklamasında bulundu.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">“Asgari ücrette bir erime göreceğiz. Hatta ben yapılan zammın Mart ayının ortalarına doğru tamamen eriyeceğini düşünüyorum. Ocak-Şubat döneminde geçiş etkisi nedeniyle aylık enflasyonun daha hızlı arttığını göreceğiz. Özellikle gıda fiyatları bu noktada çok önemli çünkü dar gelirlilerin sepetinde gıdanın ağırlığı çok daha yüksek. Bazı hanelerde %65’e kadar çıkabiliyor bu oran.”</blockquote>

EXANTE

USD bazında bakıldığında 22 bin 104 TL’lik asgari ücret 623 USD düzeyine tekabül ediyor ve bu, bugüne kadar USD bazında en yüksek asgari ücret düzeyi. Ancak gerek yıl içinde reel efektif kurda yaşanan artış, gerekse de zam oranının yıllık TÜFE artışının altında kalıyor olması USD bazındaki zirvenin çalışanların alım gücü açısından büyük bir anlam taşımıyor olabileceğini gösteriyor.

Asgari ücretin gerçek hikayesi: Zamlar erirken hayat pahalılaşıyor

13 Haziran Salı günü yaptığı ilk toplantısı ile “hızlandırılmış maraton”una başlayan Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 21 Haziran’da Çalışma Bakanlığı’nın ev sahipliğinde düzenlenen üçüncü toplantısı ile görüşme sürecini tamamladı. Toplantının ardından açıklama yapan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, net asgari ücretin işçi ve işveren taraflarının uzlaşısı ile %34 oranında artırılarak 11 bin 402 TL seviyesine yükseltildiğini açıkladı. Brüt asgari ücret 13 bin 414 TL olarak duyurulurken, yeni asgari ücretin işverene aylık maliyeti ise 15 bin 762 TL oldu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir karşılaştırma</h2>Bundan birkaç ay önce asgari ücretli bir Türk işçi ile asgari ücretli bir Avrupalı işçinin alım gücünü kıyaslamak adına bir yazı kaleme almıştım. Bu karşılaştırmayı yapmak için hiç “ev, araba, telefon, dayanıklı tüketim malı” hesabına girmeden, direkt olarak her eve girmesi gereken temel ve ucuz besin ürünlerini temel aldım. Bu amaçla içinde ekmek, sıvı yağ, süt, tuz ve yumurta ürünleri yer alan bir asgari geçim sepeti oluşturdum ve işçilerin bir aylık asgari ücret ile bu sepetten ne kadar satın alabildiklerini hesapladım.Hesaplama yaptığım dönemde İstanbul’da ekmeğin fiyatı 4 TL, 1 litre süt fiyatı 18,50 TL, 15’li yumurta 29.90 TL, 1 litre sıvı yağ 35,90 TL, 750 gram tuz fiyatı ise 8,90 TL seviyelerindeydi. Yani asgari geçim sepetimizin toplam bedeli 97,20 TL tutuyordu ve o zamanın asgari ücreti olan 5 bin 500 TL ile bir işçi bu sepetten 56 adet satın alabiliyordu.&nbsp;Ardından Ocak ayında asgari ücrete yılbaşı zammı yapıldı ve zamla birlikte en düşük ücret 8 bin 500 TL seviyesine yükseltildi. Adaletli olması açısından Mayıs ayı fiyatlarıyla yaptığım hesaplamaya göre asgari ücretli bir işçi aldığı aylık ücret ile bu sepetten yaklaşık 61 adet satın alabilir hale gelmişti. Fakat fiyatlar genel düzeyinin hızla yükselmesi nedeniyle bu miktar gerileme eğilimindeydi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şimdi ne oldu?</h2>Şimdi ise asgari ücret Haziran ayında yapılan ara zam ile birlikte 11 bin 402 TL’ye çıkarılmış durumda. Bu sebeple yeni asgari ücret ve yeni fiyatlar genel düzeyi üzerinden bir asgari geçim sepeti hesaplaması yapmak icap ediyor diye düşünüyorum.Öncelikle sepetimizdeki ürünleri ve güncel fiyatlarını sıralayalım. Haziran ayı itibarıyla İstanbul’da ekmeğin fiyatı 5 TL, 1 litre süt fiyatı 27,50 TL, 15’li yumurta fiyatı 39,50 TL, 1 litre sıvı yağ fiyatı 48,50 TL, 750 gram tuz fiyatı ise 13,90 TL seviyelerinde yer alıyor. Yani asgari geçim sepetimizin fiyatı Haziran 2023’te 134,40 TL’ye ulaşmış. Bu da ilk hesaplamayı yaptığım Ağustos 2022’den bu yana sepetin fiyatında yaklaşık %38,2’lik bir artışa işaret ediyor.👉 Öte yandan: Türkiye Fırıncılar Federasyonu Başkanı Halil İbrahim Balcı, ekmek fiyatı ile ilgili "İşletme giderlerinde en az %55-60 artış görüldü. Ekmek fiyatlarında bir değişiklik zaruret oldu, mutlaka bir değişikliğe gitmemiz gerekiyor.” ifadelerini kullandı. İstanbul’da ekmeğin fiyatının önümüzdeki dönemde 7.5 TL olacağı düşünülüyor.Asgari ücret ise son zammın ardından 11 bin 402 TL&nbsp;oldu. Yani asgari ücretli bir işçinin aylık maaşıyla alabileceği asgari geçim sepeti adedi yeni ücret düzeyi ile birlikte 84’e&nbsp;yükseldi. Önceki yazıyı kaleme aldığım zamanla, yani Ağustos 2022’yle bir kıyaslama yapmamız durumunda ise asgari ücretli bir işçinin alabileceği sepet miktarının 28 adet arttığı&nbsp;görülüyor.Tabii bu miktarın zammın hemen ardından değil de, yeni rakamın belirlenmesinden birkaç ay sonra hesaplanması tabloyu daha iyi ve daha gerçekçi bir şekilde görmek bakımından daha da uygun olacaktır. Zira açıklandığı gün 483 USD olan asgari ücret, şu anda yaklaşık 441 USD seviyesine gerilemiş durumda. İşveren ise halizhazırda stoklarında var olan ürünleri kullanmakla birlikte henüz zammın maliyetler üzerindeki artırıcı etkisini fiyatlara tam olarak yansıtmış değil.&nbsp;Zammın hemen ardından açıklama yapan KOBİDER Başkanı Nurettin Özgenç, “Özellikle iç piyasaya üreten KOBİ düzeyindeki işletmeler için yeniden ek bir maliyet geldi. Maliyet artışı direkt olarak piyasaya zam olarak yansıyacak.” ifadelerini kullanmıştı. Konuyla ilgili görüş aldığım bir işveren ise artan giderler nedeniyle ürünlerine halihazırda zam yapmış olduğunu, bunlara ek olarak ücret zamlarının da fiyatlara yansıyacağını aktardı. Aynı işveren geçtiğimiz zam döneminde işçilerinin bir kısmıyla yollarını ayırmak durumunda kaldığını da ifade etmişti.<h2 data-touched="true" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sonuç olarak&nbsp;</h2>Sonuç olarak asgari ücretin resmi enflasyonun üzerinde artırılmasının, işgücü maliyetlerini artırıcı etkisi nedeniyle maliyet enflasyonuna ve istihdam kayıplarına neden olduğu pek çok ekonomist tarafından kabul edilen, yadsınamaz bir gerçek. Fakat yine de bu artışların, işçilerin alım gücünde ve gelir dağılımında bir iyileşmeye sebep olduğu da görülüyor.Örneğin 8 bin 500 TL olan asgari ücret üzerinden Mayıs ayı fiyatları ile yaptığım asgari ücret hesabına göre, daha ilk çeyrekte çift haneye ulaşan manşet enflasyona rağmen işçilerin satın alabildiği sepet miktarı, bir önceki asgari ücrete oranla yaklaşık %10 artış göstermiş. 11 bin 402 TL’lik asgari ücret üzerinden yaptığım hesaba göreyse henüz güncellenmemiş fiyatlar ile alınabilen sepet miktarı geçtiğimiz yıla göre yaklaşık %50 artmış.Geçici olsa bile gelir dağılımında da bir iyileşme var. TÜİK tarafından açıklanan birinci çeyrek GSYH verilerine göre işgücü ödemelerinin GSYH’den aldığı pay, bir önceki çeyreğe göre 8,3 puan artarak &nbsp;(EYT ödemeleri hariç) %33,5’e yükseldi. Yeni asgari ücret zammı nedeniyle aynı veride üçüncü çeyrekte de benzer bir iyileşme görmemiz olası.

Asgari ücret ara zam ile birlikte 11 bin 402 TL’ye çıkarılmış durumda. Bu sebeple yeni asgari ücret üzerinden bir asgari geçim sepeti hesaplaması yapmak icap eder diye düşünüyorum.

asgari geçim sepeti ile ilgili hikayeler